BUỒN TÀN THU-KHÚC CA THÂM TRẦM AI OÁN, LINH CẢM VỀ SỰ BỘI BẠC, PHẢN PHÚC

Hôm vừa rồi, một anh bạn doanh nhân trẻ,quý tình đem xe đến đưa đi chơi ở một thung xa trong Ninh bình.Bạn có hình dung không,thung là một vùng đất, bao quanh là núi,ở giữa là cánh đồng có bờ tre, ruộng nước,xưa thường là một Bản Mường.Trong không khí mùa Thu ở một vùng bán sơn đia,tôi ngồi trên một mô đá, nhìn ngắm đất trời, cây cỏ thỏa thích.Những cụm bông súng màu tím hồng nổi trên khe nước,trời rất xanh cao, nắng hoe vàng.Đặc biệt là tôi đã ngắm say mê bóng núi in nơi chân ruộng nước.Núi thì xa mà bóng núi lại ở ngay trước mặt mình.Tự nhiên tôi nhớ bài Buồn Tàn Thu của Văn Cao và hát khẻ một mình. Tôi cho đây là do vô thức.Chính trong bài Sự Phản Bội Mùa Thu, tôi đã viết câu : Lại nhớ khúc Buồn Tàn Thu của Văn Cao.Quả thật trong biết bao khúc hát về mùa thu,trang nhã,trữ tình,nhạc điệu hay mà hình tượng đẹp, của nào Đoàn Chuẩn, Thế Phong ,họ Trịnh…tự nhiên tôi chỉ nhớ tới Buồn Tàn Thu.Có thể đây là ấn tượng đã in rất sâu và đã chuyển vào trong vô thức.Tôi nhớ vào mùa hè năm 1944,nơi sân trường tiểu học Sông Cầu, một anh Sinh viên từ Hà nội về đã dạy chúng tôi bài hát ấy.Rồi chỉ năm sau là Mùa Thu lịch sử,Mùa Thu định mệnh,nó đã được Văn Cao tiên đoán :”nghe mùa thu chết.nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng”.Bấy giờ còn con nít,ở một xó tỉnh lỵ nhỏ xa xôi,nhìn anh sinh viên như thần tượng,bài hát lạ lẫm,thú vị.

Thế rồi năm tháng qua đi. Đã bảy mươi mùa thu đã khiến một đứa con nít ngày xưa, nay thành ông già.Tôi trở về, mở mạng nghe Buồn Tàn Thu với giọng Ánh Tuyết.Từng khúc thức, từng ca từ cứ như làm thức dậy “Nhưng năm tháng qua dần.Mùa Thu chết bao lần”.

Ai lướt đi ngoài sương gió,

Không dừng chân đến, em bẻ bàng.

ÔI vừa thoáng nghe em mơ màng,

Bước chân chàng, từ từ xa đường vắng.

Nghe Mùa Thu chết.

Nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng.

Em ngồi đan áo,lòng buồn vương vấn,

Em thương nhớ chàng.

Người ơi còn biết,em nhớ mong.

Tình xưa còn đó, xa xôi lòng.

Nhờ bóng chim uyên, nhờ gió đưa duyên.

Chim với gió bay về.Chàng quên hết lời thề.

Áo đan hết rồi,cố quên dáng người.

Chàng ngày nao tìm đến.

Còn nhớ đêm xưa, kề má say sưa.

Nhưng năm tháng qua dần.

Mùa Thu chết bao lần.

Ôi tình em đấy. Như Mùa Thu rớt rơi theo lá vàng.

Tự nhiên tôi nghĩ rằng Văn Cao tựa như có linh cảm.Ông đâu có cố tình dự báo, nhưng những nghệ sĩ lớn, bao giờ cũng để lại cho đời những miên viễn giá trị.Truyện Kiều đấy. Nguyễn Du chỉ viết về một sự thật của tự nhiên : “Sen tàn cúc lại nở hoa,Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân”. Không thể ngờ cái câu thơ ấy  lại được B Clinton dẫn ra để khẳng định sự thay đổi mối quan hệ Việt Mỹ phải bình thường hóa.Rồi gần đây Phó Tổng thống Biden lại dẫn “ Trời còn để có hôm nay,Tan sương đầu ngõ,vén mây giữa trời.”Một tứ thơ của Nguyễn Du nói về cuộc đoàn viên Kim Trọng- Thúy Kiều,lại có thể dùng để nói về một quan hệ ngoại giao quan trọng,thâm thúy dường vậy.

Văn Cao không có ý , cố tình dự báo.Nhưng “ Sống là thể phách. Còn là tinh anh”.Cái tinh anh của Buồn Tàn Thu là một linh cảm thâm trầm và ai oán về sự bội bạc, phản phúc của nhân thế.

Bốn câu đầu là hình tượng những kẻ dấn thân cho lý tưởng đẹp đẻ.Đó là những con người của phong trào Việt Minh năm xưa.Họ đẹp đẻ trong tâm tưởng của người dân,của một mùa thu lịch sử. “ÔI vừa thoáng nghe, em mơ màng.”

Nhưng linh cảm của Văn Cao thì “Nghe mùa thu chết.Nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng.”

Cái hình ảnh “Em ngồi đan áo, lòng buồn vương vấn.Em thương nhớ chàng”, là hình ảnh hiện thực.Đã có một lớp người như vậy, biết bao vương vấn, biết bao thương nhớ, biết bao nhớ mong.Vừa nhớ, vừa mong,đem hết hy vọng gởi gắm vào cho họ,những người”lướt đi ngoài sương gió”.

Cái hình ảnh “ Chàng ngày nao tìm đến” sao lại hiện thực đến vậy.Những người “cach mạng” đã tìm đến dân, “dân vận” đủ điều,hứa hẹn đủ điều đường mật.

.Nỗi đau xé ruột vì “chàng “đã xa xôi lòng”, đã “quên hết lời thề “ Vì thế mà :”Nhưng năm tháng qua dần.Mùa Thu chết bao lần”,càng trở nên ai oán, thâm trầm, khi cứ mỗi mùa thu qua đem so với những hứa hẹn trời biển rồi so với cái hiện thực sờ sờ đó, khiến cho không chỉ cái Mùa Thu năm xưa đã chết, mà cả niềm hy vọng năm xưa cũng đã chết.

Những kẻ vẫn nói những lời trời biển trên những lễ đài cao, trong những hội trường lộng lẫy có bao giờ lắng nghe khúc Buồn Tàn Thu,có bao giờ cảm nhận đôi chút về nỗi xót xa,cay đắng, nỗi đau xé lòng khi đã bị phản bội niềm tin,phản bội cái tình cảm sâu nặng biết chừng nào của nhân thế.

Buồn Tàn Thu mãi mãi là linh cảm xót xa về sự bội bạc, phản phúc!./. 

Nguyên Hiệp    

Clip bài hát Buồn tàn thu do ca sĩ Ánh Tuyết trình bày

https://www.youtube.com/watch?v=3sjfjCtBmw8